• "Το μεγάλο μωσαϊκό της θείας θέλησης το βλέπουν μόνο οι άγγελοι, εμείς, αδιάφοροι, απλά ξεπροβοδίζουμε προς τη ραθυμία ή την έσχατη θυσία ... Και τις νύχτες που ωριμάζουν τα χρώματα, φαντάζει στο ξέφωτο η ποίηση σε σπίτι δίχως πόρτες ..." • Αιρετικό | "Quando il diavolo vende la sua anima a Di©" | "Όταν © διάβολος πουλά τη ψυχή του στο Θεό" •

Τετάρτη 7 Απριλίου 2010

Σε Μια Αβέβαιη Ευρώπη …Η Ελλάδα Χρειάζεται Σωσίβιο …Όχι Ζουρλομανδύα …

Κατά τη διάρκεια της ύφεσης του 1991-93 τα δημοσιονομικά ελλείμματα της Γερμανίας που οφείλονταν στην επανένωση, συχνά θεωρούντο η αιτία των υψηλών επιτοκίων. Στην επόμενη ύφεση, στα τέλη του 2001, η Γερμανία ήταν έτοιμη να λάβει ένα "early warning" μια "έγκαιρη προειδοποίηση" από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για υπερβολικό δημοσιονομικό έλλειμμα. Τώρα η Γερμανία κατηγορείται ότι οδηγεί μια περιοριστική δημοσιονομική πολιτική, και ότι προκαλεί αστάθειες σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Όταν τα πράγματα πάνε στραβά, υπάρχει πάντα κάποια χώρα που αρνείται να "αναλάβει την ατμομηχανή» (συνήθως η Γερμανία στην Ευρώπη και οι ΗΠΑ στον κόσμο), ή που το κάνει με λάθος τρόπο (και πάλι η Γερμανία στην Ευρώπη και οι ΗΠΑ στον κόσμο, προσθέτοντας εδώ και την Κίνα). Υπάρχει πάντα μια χώρα που εισάγει πολύ και έχει χρηματοδοτήσει τις αστάθειές της από τον υπόλοιπο κόσμο, προκαλώντας κερδοσκοπικές φούσκες (οι Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι το 2008), ή που εισάγει πολύ λίγο και απαιτεί τον αποπληθωρισμό στις άλλες χώρες (η Γερμανία τώρα). Και υπάρχει πάντα μια διαφορετική δημοσιονομική πολιτική στη Γερμανία ή τις ΗΠΑ, που θα έλυνε τα πάντα.

Στη βάση όλων αυτών, υπάρχουν οι εξωτερικές αστάθειες που επιδεινώνονται κατά τη διάρκεια των κρίσεων. Παραμένοντας σε θέματα Ευρωπαϊκού περιεχομένου, η Ελλάδα και η Πορτογαλία έχουν ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών ύψους 10% και πλέον ενώ η Ισπανία ξεπερνά το 7%. Η διάγνωση είναι ότι αυτές οι αστάθειες είναι αναπληρώτριες του Γερμανικού πλεονάσματος, το οποίο εκτός των άλλων μειώθηκε κατά το ήμισυ το 2009.

Η προτεινόμενη θεραπεία είναι απλή: ή η Γερμανία θα πρέπει να αυξήσει τη ζήτηση και να αγοράσει τα προϊόντα των χωρών που έχουν έλλειμμα, ή διαφορετικά οι χώρες αυτές θα πρέπει να μειώσουν την εγχώρια ζήτηση, με ότι συνεπάγεται μετά από τέτοια κίνηση. Υπάρχουν άλλες δύο δυνατότητες που ήταν ταμπού μέχρι πρόσφατα, αλλά «εκτελωνίστηκαν» πρόσφατα δια στόματος Μέρκελ, να εγκαταλείψουν δηλαδή το ευρώ και να υποτιμήσουν, ή να ζητήσουν βοήθεια, ίσως από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, αν η ΕΕ δεν καταφέρει να συμφωνήσει. Καμία από αυτές τις επιλογές δε θα ήταν μια τραγωδία, αλλά η πρώτη είναι λίγο ακραία, ενώ απεναντίας η δεύτερη δεν επιλύει τα βαθύτερα προβλήματα και σπέρνει σπόρους παρόμοιων προβλημάτων στο μέλλον.

Τόσο η διάγνωση όσο και η θεραπεία είναι εν μέρει λάθος. Οι τέσσερις χώρες που θεωρούνται σήμερα ότι διατρέχουν το μεγαλύτερο κίνδυνο, δηλαδή η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Ισπανία, καθώς το 2008 είχαν τα υψηλότερα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών στην ευρωζώνη. Στην περίπτωση της Ελλάδας υπάρχει μια σαφής σύνδεση μεταξύ του εξωτερικού ελλείμματος και του ελλείμματος του προϋπολογισμού.

Στην περίπτωση της Ισπανίας, το κύριο πρόβλημα είναι πιθανώς η στασιμότητα παραγωγικότητας που εδώ και δεκαετίες μαστίζει τους τομείς που εκτίθενται στον ξένο ανταγωνισμό. Κατηγορώντας τη Γερμανία για αυτά τα προβλήματα είναι ένα σφάλμα της διάγνωσης και οδηγεί σε λάθος θεραπεία. Εάν πάλι μια γερμανική επέκταση θα έδινε μια ανάσα στις χώρες αυτές, αυτό θα ήταν απλά μια αναβολή λίγων χρόνων στη λύση των ριζικών προβλημάτων, που αργά ή γρήγορα θα έπρεπε να αντιμετωπισθούν κάνοντας ακόμη πιο δύσκολη την επίλυσή τους με την πάροδο του χρόνου.

Αλλά η θεραπεία είναι λάθος γιατί πάνω απ' όλα είναι εκτός πραγματικότητας. Καλώς ή κακώς, η Γερμανία είναι πεπεισμένη ότι αποδεχόμενη μια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική δεν είναι προς το συμφέρον της. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, η Ευρώπη διώκει εδώ και πολλά χρόνια την ουτοπία του «συντονισμού» των δημοσιονομικών πολιτικών. Αλλά η μεταπολεμική ιστορία (και, πιο δραματικά, η περίοδος του μεσοπολέμου), μας διδάσκει ότι είναι αδύνατο να πείσεις τις χώρες να πάνε για μεγάλο χρονικό διάστημα ενάντια σε αυτό που θεωρούν ότι είναι το συμφέρον τους. Είναι εκπληκτικό το πώς η ουτοπία του συντονισμού αντιστέκεται ενάντια σε όλα τα αποδεικτικά στοιχεία για το αντίθετο, έτσι ώστε να αναρωτιέται κανείς πως αυτή δεν χρησιμοποιείται για να αποφευχθεί η αντιμετώπιση των εσωτερικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν πολλές χώρες.

Η απάντηση ορισμένων είναι ότι, στην πραγματικότητα, η πολιτική που ακολουθεί η Γερμανία είναι αντίθετη με τα ίδια τα συμφέροντά της, ενώ για άλλους θα πρέπει να επανεξετασθεί το «γερμανικό μοντέλο». Αυτού του είδους η κριτική στην Γερμανία με την μεγαλύτερη μεταπολεμική οικονομική επιτυχία, δεν είναι και πολύ αξιόπιστο, ειδικά όταν προέρχεται από χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας, που με τη σειρά της έλαβε αμφίβολη αναγνώριση ως την πιο εκτιθέμενη σε ρίσκο χώρα μετά την Ελλάδα.

Και δεν υπάρχει κανένα γερμανικό μοντέλο, αντιληπτό ως μια άμεση και σκόπιμη πολιτική που στοχεύει στα υψηλά εμπορικά πλεονάσματα, αυτά είναι το αποτέλεσμα πολλών παραγόντων που εξακολουθούν να κάνουν ανταγωνιστικά τα γερμανικά προϊόντα, όπως επίσης και η υψηλή καθαρή εθνική αποταμίευση. Συνήθως αυτές θεωρούνται επιτυχημένες ενέργειες, όχι αποτυχημένες. Από τη μία συνεχίζουμε να επικρίνουμε τις χώρες με χαμηλή τάση αποταμίευσης και χαμηλή ανταγωνιστικότητα, και στη συνέχεια επικρίνουμε τη Γερμανία για το αντίθετο.

Αλλά η ουτοπία του συντονισμού είναι επίσης επικίνδυνη. Σήμερα δεν γνωρίζουμε ποια είναι η βέλτιστη φορολογική πολιτική, όπως πηγάζει από τη συμπεριφορά των αγορών. Αυτές αντιδρούν άσχημα όταν υπάρχουν φήμες ότι η μια ή η άλλη κυβέρνηση μπορεί να δώσει τέλος στην πολιτική των φορολογικών κινήτρων, αλλά αντιδρούν επίσης άσχημα όταν υπάρχει υποψία ότι το χρέος των χωρών αυτών αυξάνεται.

Αυτές οι αντιφατικές αντιδράσεις είναι δείκτες της αβεβαιότητάς μας। Η έλλειψη συντονισμού έχει όμως και μια θετική πλευρά, διότι θέτει ένα όριο σε μια υπερβολική δημοσιονομική επέκταση για την οποία θα μπορούσαμε να μετανοήσουμε πικρά σε λίγα χρόνια ...